Volledige gids voor speciale Bash-syntaxis, variabelen en uitbreidingen

Overzicht

Dit artikel biedt een systematisch overzicht van alle speciale syntaxis, variabelen, uitbreidingsregels en controlestructuren die in de Bash-shell worden gebruikt.

---

Over variabele notatie

Dynamische of omgevingsafhankelijke waarden worden aangeduid als <<variabele>>, met expliciete voorbeelden.

Variabele	Voorbeeld	Beschrijving
<<var>>	name, path, user	Algemene variabele
<<default>>	guest, 8080	Standaard- of alternatieve waarde
<<pattern>>	*.txt, */	Bestands- of tekenpatroon
<<offset>>	0, 3	Beginpositie van substring (0-gebaseerd)
<<length>>	4, 10	Lengte van substring
<<prefix>>	ENV_, HOST	Begin van variabelenaam
<<index>>	0, 1, 2	Index of sleutel in array
<<file>>	/tmp/test.txt	Bestandspad

---

Stap 1: Speciale tekens (metatekens)

Symbool	Betekenis	Voorbeeld
*	Komt overeen met willekeurige tekenreeks	ls *.txt
?	Komt overeen met één willekeurig teken	ls ?.sh
[a-z]	Reeksdefinitie	ls [A-Z]*
{a,b}	Bracering	mv {hoge,huga}
{1..3}	Numerieke reeks	touch file{1..3}.txt
$	Variabele-expansie	echo $HOME
! (negatie)	Logische negatie	[[ ! -f test.txt ]]
! (geschiedenis)	Commando-herhaling	!10
~	Thuisdirectory	cd ~
;	Commando-separator	pwd; ls
&&	Alleen bij succes	make && echo OK
`		`
&	Achtergrondproces	sleep 5 &
`	`	Pijp
>	Standaarduitvoer naar bestand	echo hi > out.txt
>>	Toevoegen aan bestand	echo hi >> out.txt
<	Standaardinvoer van bestand	wc -l < file.txt
()	Subshell	(cd /tmp; ls)
{}	Zelfde shell	{ echo A; echo B; }
\	Escape-teken	echo \$HOME
' '	Letterlijk (geen expansie)	echo '$USER'
" "	Expansie actief	echo "$USER"

---

Stap 2: Speciale variabelen

Variabele	Beschrijving	Voorbeeld
$0	Scriptnaam	echo $0
$1–$9	Argumenten	echo $1
$@	Alle argumenten	for a in "$@"; do echo $a; done
$#	Aantal argumenten	echo $#
$?	Exitcode van vorige commando	ls /nope; echo $?
$$	PID van huidig proces	echo $$
$!	PID van laatste achtergrondtaak	sleep 10 & echo $!
$-	Actieve shellopties	echo $-
$_	Laatste argument van vorige commando	echo $_
$PPID	PID van ouderproces	echo $PPID
$RANDOM	Willekeurig getal (0–32767)	echo $RANDOM
$SECONDS	Tijd sinds shellstart	echo $SECONDS
$FUNCNAME	Functienaam	myf(){ echo $FUNCNAME; }; myf
$PIPESTATUS[@]	Exitcodes van pijpcommando’s	`ls

---

Stap 3: Parameterexpansie

Syntaxis	Betekenis	Voorbeeld
${<<var>>}	Variabele-expansie	name=user; echo ${name}
${<<var>>:-<<default>>}	Gebruik standaard als ongedefinieerd	echo ${user:-guest}
${<<var>>:=<<default>>}	Wijs toe als ongedefinieerd	echo ${port:=8080}
${<<var>>:+alt}	Gebruik alt als gedefinieerd	x=1; echo ${x:+OK}
${<<var>>:?msg}	Foutmelding als ongedefinieerd	echo ${config:?config missing}
${#<<var>>}	Lengte van tekenreeks	name=user; echo ${#name}
${<<var>>%<<pattern>>}	Verwijder kortste match van einde	path=/a/b/c; echo ${path%/*}
${<<var>>%%<<pattern>>}	Verwijder langste match van einde	echo ${path%%/*}
${<<var>>#<<pattern>>}	Verwijder kortste match van begin	echo ${path#*/}
${<<var>>##<<pattern>>}	Verwijder langste match van begin	echo ${path##*/}
${<<var>>/<<pattern>>/<<repl>>}	Vervang eerste match	echo ${msg/foo/bar}
${<<var>>//<<pattern>>/<<repl>>}	Vervang alle matches	echo ${msg// /_}
${<<var>>:<<offset>>}	Substring vanaf offset	s=abcdef; echo ${s:2}
${<<var>>:<<offset>>:<<length>>}	Substring met lengte	echo ${s:1:3}
${!<<prefix>>*}	Lijst van variabelen met prefix	HOST1=x; HOST2=y; echo ${!HOST*}
${!<<var>>}	Indirecte verwijzing	ref=NAME; NAME=user; echo ${!ref}
${<<var>>,} / ${<<var>>^^}	Hoofd-/kleine letters	n=abc; echo ${n^^}
${<<var>>@Q}	Gequote expansie	x='abc'; echo ${x@Q}

---

Stap 4: Arrays en associatieve arrays

arr=(a b c)
echo ${arr[<<index>>]}
echo ${#arr[@]}
for i in "${arr[@]}"; do echo $i; done

declare -A map
map[<<index>>]=100
map[name]=user
echo ${map[<<index>>]}
echo ${!map[@]}

---

Stap 5: Rekenkundige expansie

x=5
y=3
echo $((x + y))
((x *= 2))
echo $x

---

Stap 6: Vergelijkingen en condities

if [ "$USER" = "root" ]; then echo root; fi
if [ "$x" -lt 10 ]; then echo "klein"; fi
if [ -f /etc/passwd ]; then echo "bestaat"; fi
s="hello123"
[[ $s =~ [0-9]+ ]] && echo "bevat getal"

---

Stap 7: Commandovervanging en subshell

echo "Vandaag: $(date +%Y-%m-%d)"
(cd /tmp; ls)

---

Stap 8: Redirectie en bestandsdescriptors

echo "Hallo" > <<file>>
echo "Toevoegen" >> <<file>>
wc -l < <<file>>
ls /notfound 2> err.log
echo "OK" >&2
exec 3> custom.log
echo "via fd3" >&3
exec 3>&-

---

Uitleg: Bestandsdescriptors (FD)

FD	Naam	Beschrijving	Voorbeeld
0	stdin	Standaardinvoer	< file.txt
1	stdout	Standaarduitvoer	echo test > out.txt
2	stderr	Foutuitvoer	ls /nope 2> err.log
3+	Aangepaste FD	Eigen stream	exec 3> log.txt

FD3 is een door de gebruiker gedefinieerde descriptor, bijvoorbeeld:

exec 3> process.log
echo "Start uitvoering" >&3
exec 3>&-

---

Stap 9: Traps en foutenafhandeling

set -e
set -u
set -x
set -o pipefail

trap 'echo Beëindigd' EXIT
trap 'echo Fout opgetreden' ERR

---

Stap 10: Jobbeheer

sleep 10 &
jobs
fg %1
bg %1
disown %1
kill %1

%1 verwijst naar jobnummer 1 binnen de huidige shell.

---

Stap 11: Speciale commando’s en gereserveerde woorden

:
true
false
source ~/.bashrc
eval "echo uitgevoerd"
{ echo A; echo B; }

---

Samenvatting

Dit artikel dekt alle speciale Bash-constructies, uitbreidingen, variabelen en besturingsstructuren.
Met deze kennis kun je betrouwbare, herbruikbare en veilige shellscripts ontwerpen en debuggen.